To dobrze, że temat w ogóle się pojawia, to znakomicie, że jest tematem przewodnim. Artykuł autorstwa Orlofa, Kostiuczuka i Waszkiewiczai wskazuje na pozytywny wpływ religijności pacjenta na występowanie i przebieg niektórych zaburzeń psychicznych, a także wpływ negatywny, jeśli obszar duchowości miałby wzbudzać lęk i poczucie winy.
Sądzę, że mógłby to być początek początku dyskusji, jakiej psychiatria potrzebuje w tym zakresie. Psychiatria jak cała medycyna uległa i ulega sekularyzacji, a więc temat duchowości pacjenta całkowicie zniknął z podręczników psychiatrii. Ignorowanie tego wymiaru ludzkiej psychiki jest jednak równie aroganckie, jak byłoby narzucanie, wymuszanie, czy też podporządkowywanie psychiatrii światopoglądom religijnym. Ale problem istnieje w samej naturze człowieka i to problem poważny – zachęcam do lektury genialnego eseju, jaki napisał Roberto Calasso pt. „Nienazwana teraźniejszość”ii. Zapewniam, że nie jest to lektura łatwa, ale wniosek po przemyśleniu wydaje się oczywisty: absolutna sekularyzacja prowadzi do absolutnej nieistotności, a przecież każdy z nas, jak i każdy pacjent chce być w jakiś sposób istotny. Zachęcam do uważnego przemyślenia, jakie w swoich wspomnieniach stawia prof. Irena Namysłowskaiii, zadając pytanie, czy była dość odważna, żeby pytać pacjentów o ich duchowość.
Czy jesteśmy dość odważni? Czy i jaką duchowość reprezentują psychiatrzy? Czy religia może chronić przed błędami w życiu, za które trzeba płacić cierpieniem psychicznym? Czy trzeba aż tak mocno bać się grzechu i kary za grzechy, żeby z tego powodu porzucać religijność? Skoro każdy i tak grzeszy? Czy grzech, to nie jest błąd psychologiczny? Czy rozmawiać o tym z pacjentami? Jak rozmawiać? Jak współpracować z duchownymi? Czy multikulturowość nadchodzących czasów i społeczeństw nie będzie wymagała otwarcia tych tematów? Psychiatria materialistyczna czy holistyczna? Czy istotność człowieka sprowadza się do tylko do sprawności psychicznej, czy do szeroko rozumianego sensu egzystencjalnego? Czy ubóstwienie społeczeństwa to duchowość?
Chwała pt. redakcji Psychiatrii po Dyplomie za wydanie tego numeru.
i Orlof Wiktor, Kostiuczuk Jakub, Waszkiewicz Napoleon: Rola i znaczenie duchowości pacjenta w procesie diagnostyczno-terapeutycznym w psychiatrii. Psychiatria po Dyplomie 2021, luty, 16-21.
ii Calasso Roberto: Nienazwana teraźniejszość. Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk 2018.
iii Namysłowska Irena: Od rodziny nie można uciec. Towarzystwo Więź, Warszawa 2020.