Minirecenzja: Lu Yunda: Sztuka chińska. Time Marszałek Group, Toruń 2018.

Motto:
Poznaj siebie i poznaj przeciwnika,
a w stu bitwach sto razy zwyciężysz.ⁱ

I tym razem uznałem, że trafiła mi się gratka: zwięzły tekst (191 str. tłumaczenia z języka angielskiego) dający zarys sztuki chińskiej od początków do czasów współczesnych. Nauczony jednak poprzednim doświadczeniem (https://iris.edu.pl/o-literaturze-chinskiej-po-chinsku/) postanowiłem przygotować się lepiej do tej lektury. Pod ręką znalazła się Historia sztuki Wydawnictwa ARKADYⁱⁱ i dodatkowo przygotowana przeze mnie wcześniej tabela orientacyjna:

Oś czasu	Zachód	Chiny
do 476	ANTYK	Xia (2100-1766 pne.) Shang (1766-1047 pne.) Zhou (1047-256 pne.) Qin (221-206 pne.) Han (206 pne. – 220) Jin (265-420) Dynastie XVI Królestw (304-409) Dynastie Północne i Południowe (420-589)
do XVI w.	ŚREDNIOWIECZE	Sui (581-618) Tang (618-907) Pięć Dynastii i Dziesięć Królestw (907-960) Liao (916-1125) Song (960-1279) Yuan (1279-1368) Ming (1368-1644)
koniec XVI w.	RENESANS	Ming
koniec XVII w.	BAROK	Ming Qing (1644-1911)
do końca XVIII w. 1822-1863 1864-1890 1891-1918	OŚWIECENIE ROMANTYZM POZYTYWIZM MŁODA POLSKA	Qing
współczesność	20-lecie – II RP PRL III RP	Republika Chińska od 1911 ChRL od 1949

Ruszyłem z lekturą. Książeczka rzeczywiście przesuwała się od prehistorycznego malarstwa naskalnego (np. kultura Banpo), a potem wiernie za biegiem dynastii. Niestety wydana ze skąpym materiałem ilustracyjnym i to w dodatku czarno-białym okazała się trudna w odbiorze, czy też wręcz nieczytelna bez dodatkowych studiów materiału ilustracyjnego z internetu. Pojawiały się jednak wybrane anegdoty i szczegóły biograficzne malarzy. Pozwolę sobie idąc chronologicznie rzucić kilka przykładów:

Cao Buxing (ok. 210-250)

W październiku 238 r. Sun Quanowi nad potokiem ukazał się czerwony smok zlatujący z nieba i ślizgający się po powierzchni wody. Cao Buxing był w stanie namalować całą tę scenę bazując jedynie na opisie. Obraz, który powstał dzięki temu, stał się dla malarza kluczem do łask Sun Quana. (…)

Powiada się, że pewnego dnia Sun Quan, cesarz państwa Wu, poprosił o namalowanie parawanu. (…) Obraz na parawanie przedstawiał kosz z owocami woskownicy. Im dłużej cesarz oglądał dzieło, tym większy był jego podziw. Nagle na parawanie dostrzegł muchę. Gdy jednak próbował ją przegonić mucha nie poruszyła się. Stojący obok ludzie uśmiechnęli się i powiedzieli cesarzowi, że mucha nie jest prawdziwa, lecz namalowana.

Gu Kaizhi (344-406)

Jego charakter pisma był wyrazisty oraz gładki i płynący jak jedwab, chmury i bieżąca woda. W swoich pracach operował tylko kilkoma kolorami, co miało skłaniać ich odbiorców do namysłu.

Painting Gallery of Gu Kaizhi | China Online Museum – Chinese Art Galleries

Gu Kaizhi – Wikipedia, wolna encyklopedia

Shenzhou (1427-1509)

(…) nie objął oficjalnego urzędu w ciągu swojego życia, cechował się hojnością oraz celował w pisaniu wierszy, kaligrafii, malarstwie oraz cieszył się znakomitą reputacją. (…) Shenzhou nie szukał w swoim życiu sławy, bogactwa ani kariery. Poświęcił się nauce i sztuce, w tym poezji i malarstwie.

Shen Zhou – China Online Museum (comuseum.com)

Qi Baishi (1864-1957)

Uważał, że tworzenie pieczęci jest najwyższą sztuką, poezja znajduje się na drugim miejscu, na trzecim – kaligrafia i na czwartym – malarstwo.

Qi Baishi – China Online Museum (comuseum.com)

Qi Baishi – Wikipedia, wolna encyklopedia

Xu Beihong (1895-1953)

W 1919 roku wyjechał na studia do Francji, zaś w 1923 r. dostał się do Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Paryżu, gdzie studiował rysunek i malarstwo olejne. Studia umożliwiły mu też podróżowanie po Europie i poznawanie tym samym tamtejszych dzieł sztuki. (…) Xu Beihong jest znany zwłaszcza z malowania koni. Artysta nie tylko przenosił ich piękno na płótno, lecz także nadawał im symboliczne znaczenie.

Xu Beihong – China Online Museum (comuseum.com)

Xu Beihong – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tak, konie Xu Beihonga są wolne! Zwróciłem wzrok w stronę Historii sztuki ARKAD – na okładce ten melonik i zielone jabłko zamiast twarzy dżentelmena w krawacie, kilka stron z kolorowymi ilustracjami o sztuce chińskiej i migotliwy obraz dziesiątków, setek nazwisk malarzy, kierunków i stylów, kolorowych obrazów i ani słowa o tym, czy innym cesarzu. Poczułem, że jestem w domu.

Bardzo nie chciałbym, żeby ktoś pomyślał, że nie lubię Chińczyków i sztuki chińskiej. Nic podobnego – nie znam i nie rozumiem, ale chcę poznawać i chcę zrozumieć… Na koniec otwarłem na chybił trafił książkę Lu Yunda – może mnie czymś natchnie: 1 października 1949 r. powstała Chińska Republika Ludowa, tym samym chińskie sztuki piękne wkroczyły w nowy etap. Chińskie malarstwo przeżywało swój renesans. No dość już tego, co cesarskie, to cesarzowi, ale milion podskakujących zielonych jabłuszek Artystom.

i Plebaniak Piotr: Starożytna mądrość chińska w sentencjach. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2018, str. 218.

ii Farthing Stephen (red.): Historia sztuki. Wydawnictwo ARKADY, Warszawa 2020, wydrukowano w Chinach.